Hoogstraten - Klooster Meer

“Een kloppend dorpshart door knappe samenwerking„

De kloostersite ligt in het dorpscentrum op slechts 100 meter van de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Visitatie. In 1879, volle schoolstrijd, wordt hier de eerste steen van een katholieke school gelegd. Door de jaren heen komen er stelselmatig gebouwen bij: een klooster in 1900, een huishoudschool in 1908 en een parochiezaal in 1927. Daarna volgen de gebouwen elkaar in sneltempo op.

De vijf eerste gebouwen zijn vandaag beschermd als monument en ook de omgeving is beschermd als dorpsgezicht. Buiten de historische gebouwen heeft de site ook een waardevolle landschappelijke betekenis met o.a. de imposante beukendreef, omhaagde grasvelden en 4 monumentale lindebomen op de vroegere speelplaats. De kloostersite is sterk beeldbepalend voor het dorpscentrum en is altijd al een belangrijke plek geweest voor de dorpsbewoners. Men ging hier naar school of de Chiro, de parochiezaal deed jaren dienst als de plek waar vooral verenigingen activiteiten organiseerden en de buitenruimte functioneerde als een soort park en dorpsplein. Er werden op het binnenplein jarenlang orkesten, rommelmarkten en andere evenementen georganiseerd. In 1995 verhuisde de lagere school naar een nieuwe schoolgebouw en in 2005 ook de kleuterschool. De gebouwen stonden, op uitzondering van de parochiezaal en de vroegere kleuterschool die gebruikt werden door de Chiro en de fanfare, al een tijd leeg wanneer ze einde 2011 aangekocht werden door de Sociale Bouwmaatschappij De Noorderkempen. Dat was de concrete start voor de herbestemming van deze prachtige dorpsplek!

De doelstelling van het project is de herbestemming van de kloostersite als een publieke dorpskern, waar bewoners, bezoekers, verenigingen, … worden verwelkomd. De aanwezige leegte en de historische gebouwen worden gekoesterd als waardevolle objecten binnen een hedendaags actief dorpsplein. De vijf waardevolle gebouwen worden behouden en vormen het hart van de site. Om deze historische kern en de bestaande landschappelijke structuur zo veel mogelijk te versterken, zoeken de nieuwe woningen de randen van de site op en vormen zo een serene achtergrond voor de kloostergebouwen en het park. De bebouwde oppervlakte is ten opzichte van de vroegere situatie niet vermeerderd. Door de afbraak van oude klaslokalen konden er 21 nieuwe woningen geïntegreerd worden zonder afbreuk te doen aan de open ruimte. De 6 woningen midden in de site bij de voormalige speelplaats, zorgen voor beslotenheid en tegelijkertijd ook voor doorsteken tussen Mussenakker en de speelplaats.

Om de beeldwaarde van de historische gebouwen te respecteren worden de woningen heel ingetogen uitgewerkt. Ook bij het landschapsontwerp werd met deze specifieke context rekening gehouden. Het project integreert zich op alle vlakken naadloos in het dorp.

Het was belangrijk dat deze historische site grotendeels een publieke functie zou krijgen die een meerwaarde betekent voor de inwoners van Meer. De buitenruimten zijn allemaal publiek toegankelijk en overgedragen worden aan de stad, met uitzondering van de private tuintjes bij de 11 erfpachtwoningen die zich aan de randen bevinden. De voormalige speelplaats wordt een nieuw dorpsplein en de dreef en grasvelden blijven publiek toegankelijk als een dorpspark. Er wordt uitdrukkelijk gekozen voor een autoluwe site. Op uitzondering van de hulpdiensten zijn de 11 koopwoningen niet bereikbaar met de auto. De voormalige parochiezaal en de 6 sociale huurwoningen zijn bereikbaar via Mussenakker.

In juni 2023 won dit project een Europese Erfgoed Award in de categorie ‘Citizens’ engagement and awareness-raising’

“Dit opmerkelijke burgerinitiatief heeft een historisch klooster in een klein dorp nieuw leven ingeblazen door een nieuw centraal punt voor culturele activiteiten te creëren. Het is een goed voorbeeld van hoe een erfgoedlocatie kan dienen als een sterke verbindende kracht binnen een gemeenschap.”